|
در غرب استان خراسان رضوی واقع گردیده و از شمال با شهرستان های جاجرم و اسفراین از خراسان شمالی و از مشرق با نیشابور، از جنوب با شهرستان های کاشمر و بردسکن و از مغرب به شهرستان داورزن از محدود است. بافت اقلیمی شهرستان کوهستان، دشت و بیابان است.
بر اساس متون اقدم و اصح، سبزوار در دوره طاهریان بخشی از بخش های دوازده گانه بیهق بوده و بیهق از توابع نیشابور و نیشابور یکی از بخش های چهار گانه خراسان بزرگ بوده است. در وجه تسمیه سبزوار آمده: سبزوار در اصل ساسویه آباد بوده است و گفته اند ابن ساسویه " یزد خسرو" بود که خسرو شیر جوین خسرو آباد بیهق و خسروجرد را بنا کرده است. مردمان این را " سابزوار " نوشتند و گفتند " سبزوار" .
مرحوم حسن پیر نیا در کتاب ارزشمند " تاریخ ایران باستان " جوین و سبزوار را جزو قلمرو " پارتیان " آورده که قبل از تشکیل دولت " اشکانیان " توسط پارت ها، جزو سرزمین خاصه آن ها بوده است. آثار و شواهد باستانی بررسی شده در این شهرستان اهمیت منطقه را تا مرحله استطاعت داشتن یکی از چهار آتشکده بزرگ ایران زمین تایید کرده و آن بقایایی یک چهار تاقی سنگی در کوه های ریوند سبزوار است که آتشکده "آذر برزین مهر " پنداشته شده است. سبزواردر سال سی هجری به تصرف مسلمین در آمد و سپس توسط ایلخانان مغول تصرف شد که در اواخر سال 736 هجری موجب قیام سربداران شد . سربداران دست ایلخانان را از سبزوار کوتاه کردند و بیش از پنجاه سال نه تنها بر سبزوار که به بخش عمده ای از خراسان حکومت کردند.
نشانه های دیرپایی و شکوه و عظمت فرهنگ و تمدن شهر سبزوار آثار و ابنیه محوطه های باستانی متعدد و متنوعی است که در سرتاسر شهرستان بر جای مانده و هر یک بیان کننده ارزش های دینی، فرهنگی و فنی می باشد. کهن ترین محوطه های باستانی سبزوار که بقایای آبادی های وسیع و معتبر می باشند پیشینه ای از 6 تا سه هزار سال دارند. از دوران تاریخی نیز تا کنون حداقل یک مجموعه معماری متعلق به ساسانیان در ریوند سبزوار بر جای مانده است. اما عصر طلایی شکوفایی فرهنگ و تمدن منطقه، قرون اولیه اسلام تا اواخر قرن هشتم هجری بوده که آثار و نشانه های آن دوران در عرصه وسیع سبزوار شناسایی شده اند که شناخت آن ها از جایگاه والای سبزوار در عرصه فرهنگ و تمدن ایران زمین ارائه می کنند.
|