در غرب استان خراسان رضوی واقع گردیده و از شمال با شهرستان‌های جاجرم و اسفراین از خراسان شمالی و از مشرق با نیشابور، از جنوب با شهرستان‌های کاشمر و بردسکن و از مغرب به شهرستان داورزن از محدود است. بافت اقلیمی شهرستان کوهستان، دشت و بیابان است.
بر اساس متون اقدم واصح، سبزوار در دوره طاهریان بخشی از بخش‌های دوازده‌گانه بیهق بوده و بیهق از توابع نیشابور و نیشابور یکی از بخش‌های چهارگانه خراسان بزرگ بوده است. در وجه تسمیه سبزوار آمده: سبزوار در اصل ساسویه آباد بوده است و گفته‌اند ابن ساسویه "یزد خسرو" بود که خسروشیر جوین خسروآباد بیهق و خسروجرد را بنا کرده است. مردمان این را "سابزوار" نوشتند و گفتند "سبزوار".
مرحوم حسن پیر نیا در کتاب ارزشمند "تاریخ ایران باستان" جوین و سبزوار را جزو قلمرو "پارتیان" آورده که قبل از تشکیل دولت "اشکانیان" توسط پارت‌ها، جزو سرزمین خاصه آن‌ها بوده است. آثار و شواهد باستانی بررسی شده در این شهرستان اهمیت منطقه را تا مرحله استطاعت داشتن یکی از چهار آتشکده بزرگ ایران‌زمین تایید کرده و آن بقایایی یک چهارتاقی سنگی در کوه های ریوند سبزوار است که آتشکده "آذر برزین مهر" پنداشته شده است. سبزوار در سال سی هجری به تصرف مسلمین در آمد و سپس توسط ایلخانان مغول تصرف شد که در اواخر سال 736هجری موجب قیام سربداران شد. سربداران دست ایلخانان را از سبزوار کوتاه کردند و بیش از پنجاه سال نه تنها بر سبزوار که به بخش عمده‌ای از خراسان حکومت کردند.
نشانه‌های دیرپایی و شکوه و عظمت فرهنگ و تمدن شهر سبزوار آثار و ابنیه محوطه‌های باستانی متعدد و متنوعی است که در سرتاسر شهرستان بر جای مانده و هر یک بیان کننده ارزش‌های دینی، فرهنگی و فنی می‌باشد. کهن‌ترین محوطه‌های باستانی سبزوار که بقایای آبادی‌های وسیع و معتبر می‌باشند پیشینه‌ای از 6 تا 3هزار سال دارند. از دوران تاریخی نیز تا کنون حداقل یک مجموعه معماری متعلق به ساسانیان در ریوند سبزوار بر جای مانده است. اما عصر طلایی شکوفایی فرهنگ و تمدن منطقه، قرون اولیه اسلام تا اواخر قرن هشتم هجری بوده که آثار و نشانه‌های آن دوران در عرصه وسیع سبزوار شناسایی شده‌اند که شناخت آن‌ها از جایگاه والای سبزوار در عرصه فرهنگ و تمدن ایران زمین ارائه می کنند.